Γράφει η Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
Η τελευταία ποιητική συλλογή του Νίκου Παπάνα φέρει τον ερωτηματικό τίτλο: «Σας αρέσουν τα σονέτα;» (εκδόσεις Ιωλκός, 2023). Ένας τίτλος που λειτουργεί προαναγνωστικά, καθορίζοντας το βασικό στοιχείο της ταυτότητας της συλλογής, ένας κώδικας που ζητάει αποκρυπτογράφηση.
Η ποίηση, ειδικότερα στην παρούσα συλλογή, αναφέρεται στον έρωτα. Αν ο αναγνώστης προσέξει, θα διαπιστώσει ότι ο ποιητής δηλώνει φανερά αυτά που θέλει και υποδηλώνει περισσότερα με την επιλογή και συνάφεια των λέξεων σε μια προσπάθεια απόδοσης της απόκρισης των αισθήσεων. Δεκατέσσερα σονέτα με μια δυναμική, ως αποτέλεσμα προσεγμένης, ιδιαίτερης γραφής, μας επιτρέπουν να αντιληφθούμε πράγματα και να συγκινηθούμε. Μια εξαιρετική ευκαιρία στοχασμού και αναστοχασμού, μέσα από ένα φανερό αλλά και κρυμμένο στις λέξεις λυρισμό.
«Σας αρέσουν τα σονέτα;» Επινόηση του ερωτηματικού προκειμένου να ανοίξει ένας διάλογος με επιμονή στον προσδιορισμό ενός είδους ποιητικής γραφής που αποτελείται από δεκατέσσερις στίχους, αρθρωμένους σε τέσσερις στροφές, δύο τετράστιχες, τα κουαρτέτα και δύο τρίστιχες, τις τερτσίνες. Ο αναγνώστης που, σε μια μη επική εποχή, δεν ασχολείται πολύ με σονέτα θα απαντήσει στο τέλος θετικά στο αρχικό ερώτημα και θα δηλώσει την ικανοποίησή του, μιας και το ταξίδι άλλες φορές δύσκολο και άλλες εύκολο, τον ενέπνευσε. Έρωτας, μνήμη, σιωπή, μελαγχολία μέσα από έναν λόγο στρωτό με περιγραφική δύναμη, ποίηση που μας αρέσει, μας εμπνέει και μετασχηματίζει την αντίληψη για τα πράγματα. Τα ποιήματα γράφονται για να αποδοθεί η ομορφιά αλλά και η ματαιότητα των ανθρωπίνων με συγγραφείς να αναφέρονται τιμής ένεκεν, συγκροτώντας τον ορίζοντα του έργου. Τα περασμένα, που είναι πολλά και δυσερμήνευτα, ο τραγουδισμένος έρωτας, μια πληγωμένη ματιά, η αναπόληση, ένα αλλιώτικο παρελθόν που είχε χρόνο και ένα δύσβατο παρόν, που αναγκάζεται να κυλήσει με ή χωρίς έρωτα, η αναστάτωση στην ψυχή και η διαφορετική για τον καθένα συναισθηματική πρόσληψη, θα περάσουν στον αναγνώστη μέσα από τις σελίδες της ποιητικής συλλογής, από σονέτα που υποστηρίζονται όμορφα με έργα χαρακτικά της Ρένας Ανούση-Ηλία στο έργο της οποίας η ανθρώπινη μορφή αποκτά τη δύναμη του συμβόλου.
Ο Νίκος Παπάνας, στοχευμένα και συνειδητοποιημένα, θα βάλει ως προμετωπίδα ένα απόσπασμα από τη «Φτωχή, μοναχική ψυχή» του Μπωντλαίρ, προκαταλαμβάνοντας τον αναγνώστη για τη φύση του έρωτα ως μια αίσθηση, ένα συναίσθημα έντονο, διαφορετικό στο βίωμά του, για την κάθε ψυχή, το οποίο βίωμα ή σε ανεβάζει ψηλά ή σε κατεβάζει στα πιο σκοτεινά μονοπάτια. Η σκέψη και το βλέμμα του ποιητή φτάνει, σαν ένα είδος ρομάντζου, στον Κωνσταντίνο Θεοτόκη για να γράψει ο Νίκος Παπάνας το σονέτο «Γλώσσα μιας άλλης εποχής». Ο ιστορικός χρόνος συνδέεται με τη μνήμη του αφηγητή, τότε που ο έρωτας έκανε ολόκληρο Μαραθώνιο για να εκδηλωθεί. Όμως, η μοίρα, που κινεί τα νήματα, το άδηλο πεπρωμένο, ρυθμίζει την πλοκή και καθορίζει τη λύση.
Και στο σονέτο «Η γέρικη ελιά σήμερα» θα αγγίξει ο ποιητής το Λορέντζο Μαβίλη, εξαίρετο καλλιεργητή του είδους που αναδεικνύει την ομορφιά, τη γυναίκα, τον έρωτα. Και μέσα σε έναν ευρύτατο προβληματισμό για τη ματαιότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων θα ονοματίσει, για να τιμήσει, και τον Φρανσουά Βιγιόν και τον Τζέιμς Ντην.
Εμείς ως αναγνώστες, μετά το ταξίδι στα πέλαγα του έρωτα τότε και τώρα, ικανοποιημένοι από τα ωραία μεστά ποιήματα, δεν έχουμε παρά να απαντήσουμε στον ποιητή: Ναι μας αρέσουν τα σονέτα, τούτα τα συγκεκριμένα γιατί με τον τρόπο που γράφτηκαν μας προκάλεσαν να ζήσουμε επιλογές, στιγμές και συγκυρίες άλλοτε και τώρα.
Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιήτρια, κριτικός.
>>> https://iolcos.gr/eshop/titlos/sas-aresoyn-ta-soneta/ <<<
