[…καλύτερα να βιαστείς
η σκηνογραφία βλέπεις,
με κούρασε τόσο πολύ…]
«Sugar Man»
S.D.Rodriguez
Καμιά φορά συλλογιέμαι τους ήρωες που έχουμε στην καρδιά μας. Τραγούδια από μουσικούς που μας σημάδεψαν, φιλμ της μεγάλης οθόνης που μας στοίχειωσαν για νύχτες ολόκληρες, βιβλία με λέξεις σαν σπαθιά που βρήκαν έναν δρόμο για την ψυχή μας και άνοιξαν πληγές. Πράγματα και ιδέες που τρύπωσαν στις καρδιές μας και μας έδωσαν την ελπίδα που κανείς βρίσκει τυχαία, εκεί έξω και όμως τον κρατά όρθιο. Τα περισσότερα από όλα αυτά γίνανε αναμνήσεις, φαντάζουν κάπως θολές στο βάθος του θυμικού μας, και όμως μέχρι και σήμερα πάντα θα φέρνουν την αίσθηση της ελευθερίας και της αδάμαστης ψυχής που δίχως δισταγμό και δεύτερες σκέψεις αφοσιώνεται σε έναν μεγάλο και υψηλό σκοπό. Κάποτε είμαστε παιδιά και όμως κάτι αντέχει ακόμη.
Άλλες πάλι φορές λογαριάζουμε για προδοσίες όλα αυτά τα ψέμματα και διαλέγουμε την πραγματικότητα. Όμως σε μια σκηνή βαθιά μέσα μας, σε ένα σκονισμένο ράφι, στα Κλασσικά που μας έκλεισαν το μάτι στο βάθος του μαγαζιού με τα περιοδικά και τις φυλλάδες του φτηνού χαρτιού, αφήνουμε πάντα κάτι παλιό που μας ξεσηκώνει. Και όταν τα πράγματα δυσκολέψουν εκεί γυρίζουμε, για να ανασύρουμε τις αναμνήσεις μας όπως ακριβώς αλιεύουμε πράγματα του παρελθόντος μας κλεισμένα σε σιφινιέρες και ερμάρια δεκαετιών, παρατημένα στα εξοχικά που σε λίγο καιρό θα κλειδωθούν και εμείς δεν θα δούμε πώς μοιάζουν τα σπίτια όταν κλαίνε από εγκατάλειψη. Είναι οι ήρωες που λειτουργούν σαν το τικ της επιβράδυνσης του Κωστή Παπαγιώργη. Μόνο που στην περίπτωση αυτή, εκείνο που επιβραδύνεται δεν είναι άλλο από τον χρόνο. Επειδή η φαντασία συνιστά το μόνο μέσο που μπορεί να αποσπάσει τον χρόνο από το επίμονο, θλιβερό του μέτρημα. Και ας λένε κάποιοι πως πρόκειται για απάτη, αρκεί αυτό το δράμα για να βρούμε έναν άλλο εαυτό. Η λογική μας βοηθά να επιβιώσουμε, όσο η φαντασία μας δείχνει τον δρόμο για να ζήσουμε. Τώρα που το σκέφτομαι, ίσως όλοι αυτοί οι ήρωες που έριξαν τον κεραυνό τους στις παλιές μου φτερούγες, μοιάζουν με εκείνο το είδος της καλοσύνης που μας επιστρέφει σε αθωότητες παλιές. Και δεν θα μπορούσαμε δίχως αυτούς να υπάρχουμε, ακριβώς όπως είναι αδύνατο να αφαιρέσει κανείς από έναν πίνακα όσα έχει κατορθώσει με την υπόθεση φως.
Και για να προλάβω εκείνους που θα πουν πως δεν θυμούνται κανέναν ήρωα και πως τίποτε σήμερα δεν μπορεί να αλλάξει έστω στιγμιαία την τροχιά τους, πως κανείς δεν μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες ή την ένταση στο όνειρό τους, τα υπολογιστικά μηχανήματα τελευταίας γενιάς έχουν την απάντηση, φίλε μου. Δεν την ψιθυρίζουν στον άνεμο τα αμερικάνικα μεγάφωνα πια, μα αν κανείς εισάγει τις αναγκαίες παραμέτρους και θέσει τις μεταβλητές στα νέα, υπολογιστικά τέρατα της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να πλάσει από την αρχή τον Δον Κιχότη και τον Τζιμ Μόρισον, έχει την δυνατότητα να συνομιλήσει με τον Τζον Κιτς και να μάθει από πρώτο χέρι για εκείνο το αθάνατο αηδόνι. Θα μπορούσε ακόμη να προσθέσει μερικά κεφάλαια στο μυθιστόρημα του Χεμινγουέη ή να αλαφρύνει κάπως τον Φώκνερ. Θα μπορούσε από το τίποτε να φτιάξει από την αρχή το σκαρίφημα μιας πολιτείας ή να τροποποιήσει κατάλληλα την εξέλιξη μιας ιστορίας, αφήνοντας τον Τζέιμς Τζόις στην μοναξιά του δικού του μύθου. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ξαναγράψει δίχως δυσκολία την μπαλάντα που θα αγαπήσεις, τους στίχους της θα τους μουρμουρίζεις καθώς στέκεσαι στα φανάρια της πόλης. Ή με ασύλληπτη ευκολία θα μπορούσε να δημιουργήσει ροκαμβολικούς ήρωες ικανούς για τα πάντα που στο τέλος του φιλμ σκύβουν τρυφερά πάνω από το κορίτσι και οι τοίχοι και ο κόσμος και όλα τριγύρω λιώνουν και απομένει μόνο η δόξα της καλοσύνης και της ανθρωπιάς. Η τεχνητή νοημοσύνη φαντάζει σαν εκείνο που θέλαμε παθιασμένα να κατορθώσουμε. Περιέχει ό,τι καλύτερο από την εμπειρία μας και συνδυάζει όλες τις πιθανές φόρμες, τα ύφη και τις δεξιότητες που τόσο υπέροχα μας αποπλανούν. Για αυτό και όσοι δεν έχουμε ήρωες για να υπερασπίζονται την ελπίδα και την φαντασία μας, θα μπορούσαμε να ανατρέξουμε στην τεχνητή νοημοσύνη και έτσι για μια στιγμή να λογαριάσουμε την αρχαϊκή μας πληγή θεραπευμένη. Είμαστε ο καθένας μας ένας μικρός, τόσο μικρός Προμηθέας που αιώνια καταδικασμένος θα ζει επειδή έκλεψε λίγη από την φυλαγμένη φαντασία του σύμπαντος. Ας είναι.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα φροντίσει για όλα και ίσως ακόμη να παραχωρήσει τα φτερά που χρειαζόταν εδώ και αιώνες η αιωνιότητα για να μιλήσει δίχως τραυλίσματα και υπεκφυγές. Η μεγαλοσύνη της ανθρώπινης γεωγραφίας και το θαύμα της θα αποτελέσουν αντικείμενο μιας νοημοσύνης τόσο καλύτερης από εκείνη που σε κρατά δέσμιο στην συνήθεια. Μονάχα, πρόσεξε καθώς τα μοντέλα της δεν είναι δοκιμασμένα. Για την ακρίβεια θυμίζουν πορτραίτα δίχως μάτια. Είναι ψεύτικοι ήρωες, με όλες τις εξωγήινες δυνατότητές τους που παίζουν τον ρόλο τους με θαυμαστή τελειότητα.
Να θυμάσαι πως ίσως πάντα να λείπει κάτι από την μεγαλειώδη καρδιά του Δον Κιχότη και ίσως από τα τραγούδια της νιότης σου να λείπει το πρόσωπο του κοριτσιού που έγινε η γυναίκα της ζωής σου και εκείνη ακριβώς τη στιγμή σε κοίταξε με τα τρυφερότερα μάτια. Ίσως το αηδόνι του Τζον Κητς να μην μπορεί να τραγουδήσει μες στο γλυκοχάραμα και δυο ερωτευμένοι νέοι ίσως να μην κοιταχτούν ποτέ με εκείνη την μοναδική δύναμη του έρωτα που μπορεί να επανιδρύσει ετούτη εδώ τη νύχτα. Ίσως ο δικός μας τεχνητός ήρωας να μην θυμίζει ούτε στο ελάχιστο τον έρωτα. Επειδή εκείνα που αγαπάμε να θαυμάζουμε συχνά έχουν την μοναδικότητα πραγμάτων που δύσκολα μπορεί κανείς να αντικαταστήσει. Σε αυτήν την περίπτωση οι αναγωγές της τεχνητής νοημοσύνης πάνε περίπατο εμπρός στην μαγεία που καταργεί όλα τα σημεία της σύγκρισης, κουρελιάζει τους συσχετισμούς και τις συνθήκες και σε αφήνει ολομόναχο κάτω από έναν έναστρο ουρανό, μαζί με τον ονειρεμένο ήρωα ή το καλύτερο τραγούδι σου ή μερικούς στίχους που μιλούν για δικαιοσύνη. Αυτό το στοιχείο του προσωπικού, ακριβώς αυτό προσδίδει εγκυρότητα μονάχα στον δικό σου ήρωα, αυτόν που διαμορφώνεται από εσένα τον ίδιο. Και έτσι οι ανεμόμυλοι συνεχίζουν να κουνούν τις φτερωτές τους και ο Έιχαμπ εξακολουθεί να κυνηγά το κτήνος που τσάκισε το καράβι του και πήρε στον βυθό τους πιστούς συντρόφους. Και έτσι τα ποιήματα ακούγονται εκκωφαντικά και ο Τζιμ Μόρισον εξακολουθεί να τραγουδά στην έρημο Μοχάβε και ο βασιλιάς Έλβις σου σφίγγει το χέρι και ο Έντγκαρ Άλαν Πόε αντικρίζει με όρους μυθιστορηματικούς το μυστήριο της εποχής του όσο ο Ουίλιαμ σκαρώνει το ένα έργο μετά το άλλο, αδιάψευστος μάρτυρας της ανθρώπινης ψυχολογίας και του πάθους της. Και έτσι όλα εξακολουθούν και κάτι τέτοιες στιγμές ο κόσμος φαντάζει ελαφρύς σαν φτερό και γύρω σου λαμβάνει χώρα η εαρινή σύνταξη της πιο άδολης φαντασίας, αυτή που ακυρώνει κάθε τεχνητή νοημοσύνη.
Απόψε λοιπόν, τα πίνω με τον φίλο μου τον Δον. Έχει τα χάλια του, η πανοπλία του δεν είναι παρά τσίγκινα φύλλα που ένας Θεός ξέρει από ποιο σπαθί θα μπορέσει να τον προστατεύσει. Τα μαλλιά του είναι από χιόνι και όσο γερνά εκείνος, άλλο τόσο ξεφτίζουν τα χρόνια για μένα. Μα όλα σταματούν και ο ρυθμός του κόσμου πώς αλλάζει. Όλα σταματούν όταν στέκουμε παρέα στο αυγουστιάτικο μπαρ της πόλης που νομίζεις πως πεθαίνει από ερημιά και απόψε είμαστε εμείς, μονάχα εμείς η μόνη του ελπίδα. Τον κερνάω και εκείνος μου αφηγείται για το παρελθόν, σαν να πρόκειται για το μεγάλο φλας μπακ του Χρήστου Βακαλόπουλου. Σκηνές, έρωτες, φιλιά δειλά και μάχες σώμα με σώμα με ανεμόμυλους μοχθηρούς πέρα στις εξοχές. Και εγώ τον χτυπάω φιλικά στην πλάτη και τον ρωτώ πώς μπορώ και εγώ κάποτε να του μοιάσω. Τότε και εκείνος με δόξα θλιμμένη και την σοφία των αιώνων μου αρνείται κάθε συζήτηση. Το ξίφος του παίρνει και ξεχύνεται έξω στην πόλη. Έχει στον ώμο του ένα αηδόνι και έτσι είναι τώρα οι δυο τους εκεί έξω να αναμετρώνται με ένα σωρό τέρατα. Την τελευταία στιγμή ο δον γυρνά και με κοιτάζει. Κατακόκκινα τα μάτια του, έτοιμος να υποπέσει στην τρέλα επιστρέφει για να με κοιτάξει, φτιαγμένος από πυρετό. Στο πρόσωπό του διακρίνω κάτι σαν χαμόγελο. Λίγο βαθύτερα ο εαυτός μου, πράγματα που δεν μπορούν να αναπαραχθούν μηχανικά και διαθέτουν ένα άλλο είδος νοημοσύνης. Τις νύχτες γίνομαι η ανθρωπότητα με τα επίμονα ερωτήματά της που μπορεί ακόμη και συγκινείται από ένα όνειρο και έναν ήρωα.
Ένας τέτοιος ήταν ο Sixto Diaz Rodriguez που λίγες μέρες πριν βρήκε τον θρίαμβο στο φως. Οι φίλοι τον λέγανε Sugar Man και η μηχανή της τεχνητής νοημοσύνης απέτυχε να τον ξαναφτιάξει όπως ακριβώς υπήρξε. Ίσως επειδή ήταν από έρωτα και γιατί δίχως κάτι το ευάλωτο δεν θα μπορούσε να προκύψει κάτι πέρα για πέρα αληθινό. Κυρίως για αυτό.
Α.Θ
