«Κι ως τον ύστατο χτύπο της καρδιάς μου θ’ αντιστέκομαι.»1
Samih al-Qasim
Η παλαιστινιακή ποίηση δεν έχει εύκαιρο ούτε κερδισμένο τον μηχανισμό παραγωγής εκφραστικού λόγου. Δεν εντοπίζεται δηλαδή κανένα ίχνος ποιητικού λόγου ως εκφρασμένου δράματος. Η παλαιστινιακή ποίηση δεν διατηρεί στον λόγο της κανένα αποτύπωμα σε χρόνο παρατηρητή στην πάλη του παλαιστινιακού λαού για ελευθερία. Με άλλα λόγια, δεν χρησιμοποιείται η εκφραστική ισχύς ως εξωκειμενική πληροφόρηση της πάλης του λάου εντός του ποιητικού λόγου. Η παλαιστινιακή ποίηση μάλλον δεν έχει τη δυνατότητα αλλά ούτε και την πολυτέλεια να λειαίνει τον λόγο της. Ο λείος λόγος προϋποθέτει μια απόσταση από την ίδια τη γλώσσα ώστε να λειτουργήσει ως ποιητική έκφραση. Ο Mourid Barghouti γράφει ότι η «σιωπή είπε: η αλήθεια δεν χρειάζεται ευγλωττία».2 Η παλαιστινιακή ποίηση έχει τη γλώσσα ως μαχήτρια. Μια γλώσσα που βρίσκεται εγκλωβισμένη μαζί με τον λαό της προσπαθώντας όπως ισχυρίζεται ο Mahmoud Darwish να «μεταμορφώνει την γλώσσα αυτή καθεαυτή σε ατσάλι του πνεύματος – μια γλώσσα για να την χρησιμοποιώ εναντίον αυτών των αστραφτερών ασημένιων εντόμων, αυτών των τζετ εδώ».3 Η έκφραση του λόγου ως υπαρξιακή ή ως μια κοινωνικά υγιής εξωτερίκευση είναι η συνθήκη στην οποία δεν μετέχει ο παλαιστινιακός ποιητικός λόγος. Τόσο ο μηχανισμός της ποιητικής έκφρασης όσο και ο λείος λόγος μιας αποκρυσταλλωμένης ποίησης απαιτούν αρχικά μια κρατικού τύπου αυτοπραγμάτωση της ιστορικότητας ενός λαού. Οι λέξεις δεν λειτουργούν ως πλαίσια νοήματος τα οποία εκφράζουν συναισθήματα, βιώματα και διαθέσεις. Οι λέξεις είναι νυχτερίδες όπως γράφει ο Samih al-Qasim, «νυχτερίδες που ρουφάνε τις λέξεις»4 μέχρι το αίμα να γίνει πέτρα. Η παλαιστινιακή ποίηση δεν εξιστορεί γεγονότα ούτε αναδεικνύει κάποια ποιητική αλήθεια. Η ποίηση των Παλαιστινίων βρίσκεται υπό ομηρία, υπό κατοχή. Τα νοήματα είναι σπασμένα τζάμια, νεκρά παιδιά και χαλάσματα. Συνεπώς, ο ποιητικός λόγος είναι αιχμηρός, ένας λόγος που κινείται στο πεδίο της μάχης όχι όμως ως πολεμικός ανταποκριτής αλλά ο εξουθενωμένος αγωνιστής. Ο ποιητικός λόγος αγκομαχά στη σπασμένη ιστορία και ο κάθε στίχος και στροφή γίνονται αποκούμπι για τη συνέχεια του αγώνα. Τα νοήματα δεν ντύνουν με μανδύες τις λέξεις. Αντιθέτως, οι λέξεις με τον σκληρό φλοιό τους προστατεύουν τον εύθραυστο καρπό του νοήματος σαν το μεταλλικό κέλυφος της χειροβομβίδας. Αυτής της χειροβομβίδας που αγκαλιάζει με τόση προσοχή την εσωτερική συμπαγή μάζα, τον πυρήνα δηλαδή της ποιητικής τους γλώσσας. Οι συμπαγείς λέξεις του παλαιστίνιου ποιητή Muhmoud Alsersawi κείτονται εξόριστες απ’ τον πόνο μέχρι τον επόμενο πόνο:
«Αφήστε με να επιστρέψω στον εαυτό μου,
να ρωτήσω το νερό για την αλήθεια της γροθιάς
και τις πέτρες για το νόημα της αντίστασης.»
Οι λέξεις του Muhmoud Alsersawi «ανακατεύονται με το αίμα και την κραυγή διατηρώντας την τριβή των λέξεων στη μνήμη της βροχής που καθιστούν την αναγκαία γροθιά της αντίστασης. Ο τόπος της ποίησης του Mahmood δεν βρίσκεται σε κανένα σημείο από το οποίο μπορεί κάποιος να κοιτάξει τη θέα, δεν είναι ακόμη εγκατεστημένος στη γη. Αν δεν εντοπίζεται πουθενά είναι γιατί βρίσκεται στο ιστορικό ανείπωτο όπου δίνεται ένας συνεχής αγώνας για να ξεπροβάλει ένας λαός από τα σπλάχνα της ιστορίας.»5 Τα σπλάχνα, η γη και ο χρόνος είναι για την παλαιστινιακή ποίηση η τριάδα μέσα στην οποία κινείται όχι μόνο ο λόγος αλλά και ο ίδιος ο παλαιστινιακός λαός. Ο Ghassan Kanafani τοποθετεί πολύ ορθά αυτό τον λαό ως τον ίδιο τον λόγο που υποφέρει αλλά αντιστέκεται μπροστά στην επικείμενη καταστροφή του. Γράφει συγκεκριμένα:
«Η Παλαιστίνη είναι κάτι που αξίζει σ’ έναν άνθρωπο να κρατά τα όπλα, να πεθαίνει γι’ αυτήν. Για εμάς, για σένα και για ‘μένα είναι μόνο μια αναζήτηση για κάτι θαμμένο κάτω από τη σκόνη των αναμνήσεων. Κοίτα τελικά τι βρήκαμε κάτω απ’ αυτή τη σκόνη. Ακόμη περισσότερη σκόνη. Κάναμε λάθος όταν νομίζαμε ότι η πατρίδα ήταν μόνο το παρελθόν.»6
1. https://stigmalogou.blogspot.com/2019/10/blog-post_28.html?m=1
2.https://www.poetryinternational.com/en/poets-poems/poets/poet/102-14328_Barghouti
4. https://www.poemhunter.com/poem/bats-10/
5. https://dialogos.com.cy/enas-ek-ton-ysteron-prologos-apo-ton-metafrasti-anastasi-pissoyrio/#
6.
https://www.arabnews.com/node/1813941
Ο Αναστάσης Πισσούριος γεννήθηκε στην Κύπρο το 1980. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και μεταπτυχιακό στη Μοντέρνα Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία στο Kingston University στο Λονδίνο. Το 2019 έχει μεταφράσει την ποιητική συλλογή Στην Αιχμή του Πάθους του Παλαιστίνιου ποιητή και πρόσφυγα Mahmood Alsersawiαπό τις εκδόσεις Πορεία. Επίσης, εξέδωσε το βιβλίο Μαθθαίννω Κυπριακά από τις εκδόσεις Αρμίδα. Έχει δημοσιεύσει βιβλιοκριτικές και διηγήματα σε ηλεκτρονικά και έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά.
