[…ένα κιονόκρανο,
ένα κομμάτι επιστύλιο
ένα στίχος του καμωμένος
με την ειρωνεία που γκρεμίζει
με το πάθος που ταράσσει…]
“Σημειώματα ποιητικής
και
Ηθικής”
εκδόσεις
Αιώρα κ’ φίλοι
Για φαντάσου, να διασώζεις με λέξεις το τραγούδι δυο νέων που ποτέ δεν θα ξαναβρείς. Περνούνε και χάνονται με την ομορφιά των νεανικών τους χρόνων, με το μετέωρο της νιότης τους που τραβάει ίσια στο χαμό, με την απορία της ζωής μες στα μάτια τους. Και πάνω στο πακέτο των τσιγάρων που πάντοτε συμπύκνωνε στίχους μεγαλειώδεις και απέραντους, εσύ, λέει να σημειώνεις εκ του προχείρου, πάει να πει δίχως σιγουριά, μερικές λέξεις, μια σημείωση, της ανάμνησης σου μια υπόμνηση. Για τα χρόνια που θα’ρθούν , για τα χρόνια που θα σε έχουν πάρει για πάντα μαζί τους. Για τότε που θα γυρεύεις την άκρη του μίτου, με μια Αριάδνη από καιρό πια απολιθωμένη καθισμένη μες στους παλατιού σου τους μέσα κόσμους.
Για φαντάσου, να συλλαβίζεις την εμπειρία, με τα υ και με τα ο , με τα άλλα τα επιγράμματα της ζωής σου να πετούν μες στα δωμάτια της νιότης. Για φαντάσου, τόσα χρόνια μετά, να συναντάς τον ποιητή που ‘χει από καιρό πια χαθεί. Και η φωνή του – η φωνή του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη – που εχάθη συνεπεία της φριχτής αρρώστιας, να την που φτάνει μέσα από τα χρόνια, λόγια αιώνια νεανικά, μια μαρτυρία της ζωής που δεν αντέχει δίχως τον χτύπο της φλέβας σου της μυστικής, εκείνης που σε κάνει να γονατίζεις και να προσεύχεσαι. Εκείνης που σε προδίδει απέναντι στον εαυτό σου και άπληστα σε παραπλανά.
Όλα θα τα βρεις μες στο λεπτό βιβλιαράκι των εκδόσεων “Αιώρα και Φίλοι”. “Σημειώματα ποιητικής και ηθικής”, σύντομες μικρογραφίες, ολιγόβια κείμενα, δεμένα πάνω στην τέχνη του Αλεξανδρινού, συνθέτουν το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου με την τερακότα των παλιών, αθηναϊκών σπιτιών στο εξώφυλλο. Αρκεί το όνομα του μεγάλου ποιητή, του θυελλώδους εραστή, του ανθρώπου που βρήκε μες στα καφενεία και μες στους κόλπους της ζωής της πιο αγοραίας, τις μορφές που ζητούσε. Τα παιδιά, τους νέους, τους τελευταίους απογόνους, τους εκπροσώπους του βυζαντινισμού μας, εκείνους που γυρνούν εδώ και εκεί μες στα πελάγη της ιστορίας και του χρόνου. Σε αυτά τα σημειώματα θα βρεις κάτι από το εργαστήρι του μεγάλου ποιητή, θα βρεις τον τρόπο του τον φυσικότερο, την άμεση την παρατήρηση, που επαληθεύει την θέληση του Καβάφη να σμιλεύσει το τραγούδι του με της λεπτής και επεξεργασμένης διδαχής το απόσταγμα. Μα όλα ετούτα δίχως αγωνία, μονάχα με την αυθεντικότητα της συναλλαγής που ‘χει καμιά φορά ο άνθρωπος με τον εαυτό του τον ίδιο, δίχως ας πούμε καλλιέπεια.
Όλα θα τα βρεις μες σε εκείνα τα κύματα που σαρώνουν το μικρό βιβλίο των εκδόσεων Αιώρα. Τη λεγόμενη “πειθαρχία της ζωής”, αυτήν που πρέπει κανείς να τη γυρέψει μες στην πείρα του, τον νόμο του ισχυρού που σαρώνει τις προθέσεις και κινδυνεύει να ρίξει τον άνθρωπο από το θρονί της αγάπης, δίνοντάς του τα κλειδιά της κόλασης. Την τεχνητή πραγματικότητα και το παρελθόν θα υπερασπιστεί ο ποιητής, τις λεπτές παρεκκλίσεις της, εκείνες τις ελαφρές που συνέλαβε μια φορά και έναν καιρό ο Φόρστερ, γράφοντας για τον Καβάφη, τον τελευταίο αυτοκράτορα της Αιγύπτου, αίσθημα και ψυχή της Αλεξάνδρειας με τη θριαμβευτική της προκυμαία, με τα συντρίμμια του φάρου της, με όλη την αίγλη και με όλη την ιδέα που την έπλασε η ανθρώπινη ιστορία.
Μόνον οι στοχαστικοί και οι μυστικοπαθείς, της ιστορίας οι μύστες και όσοι διαθέτουν τσακισμένη καρδιά και κόσμο βαθύ και πνευματικό, θα μπορούσαν να συμμεριστούν αυτά τα κείμενα του Καβάφη που στελεχώνουν ένα ξεχωριστό βιβλίο. Θα το βρείτε στα μικρά βιβλιοπωλεία, στην οδό Φειδίου και αλλού, όπου μπορεί να εξασφαλίσει μια στάλα σκιά ο στίχος που η εποχή μας καταδιώκει λυσσαλέα. Θα το βρείτε μες στις βιτρίνες που ομορφαίνουν κάπως το κολασμένο χάος μιας μεγαλούπολης. Θα σας κλείνει το μάτι με τρόπο από το ράφι του, με μια ειρωνεία ανεπαίσθητη, με μια αγωνία πρωτόγνωρη. Στις σελίδες του δεν γράφει για τη μεγάλη ποίηση, τις τεχνικές που καταξιώνουν μια σύνθεση. Μόνο στις σκηνές που αραδιάζει ο Καβάφης, , μόνον εκεί θα βρεις, όχι την παθητική ενατένιση της δύστυχης ύπαρξής μας , αλλά και ένα είδος ενάργειας, καθώς τα βιβλία βρίσκουν τον τρόπο να αντλούν από την ατμόσφαιρα όλα τα υλικά που χρειάζονται κάθε πρόθεση και υποψία. Είναι η ώρα που μια καινούρια τέχνη γεννιέται πάνω στο παλιό που σωπαίνει. Μια ώρα που όλα τα σύνεργα αυτού εδώ του κόσμου μας βοηθούν να πεθάνουμε για πρώτη μας και τελευταία φορά. Θα πρέπει να κρατήσουμε τον ενθουσιασμό μας, αυτός είναι που αργότερα θα συντάξει τα ποιήματα, αυτά που αφήνουν υπαινιγμούς για ένα είδος έκστασης στο οποίο φθάνουν μόνοι οι άγγελοι.
Όχι, δεν ήταν ένας τέτοιος ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, για την ακρίβεια στάθηκε πάντοτε μυστικοπαθής σαν παλιός αυτοκράτορας, σαν έκπτωτος μονάρχης σε μια χώρα με γεμάτο φεγγάρι.
Είναι αλήθεια πως πάει καιρός από τότε που διαβήκαμε τα ευρωπαϊκά σαλόνια. Και η παλιά Ελλάδα όλο και περισσότερο ξεμακραίνει από τον εαυτό της τον αλλοτινό. Ο Ηράκλειτος γράφει “εζιδησάμην εμ’εαυτόν” μα και τούτο μόνο εύκολο δεν θα μπορούσε να το πει κανείς. για την μητρόπολη και τα δράματα της, για τα σκηνικά της πιο ανεκπλήρωτα. Σκηνικά απαρατήρητα για τους πολλούς, μα ευκρινώς αραδιασμένα εμπρός στο βλέμμα του. Σκηνές και μέρη αυτόνομα, μια βιογραφία θαμμένη με τη μαρτυρία του θαύματος γλαφυρή και αμείωτη, νησίδες εντός μας, μέρη ακατοίκητα που μας προσκαλούν.
Η Μάρθα Βασιλειάδη ανέλαβε μαζί με τον Μπερτράν Μπουβιέ τη δίγλωσση μετάφραση – ελληνική και γαλλική – της εξαιρετικής έκδοσης. Όλα τα υπόλοιπα τα γράφει καθαρά στις σελίδες του βιβλίου του ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης. Για νύχτες ερεθιστικές, για την οργή και τον ενθουσιασμό του, για τον έρωτα που άφησε εκεί πίσω, για την επιθυμία του που τη στεφανώνει με λίγα σημειώματα. Λιτές αναφορές στο πώς και το γιατί της γραφής του Αλεξανδρινού, μιας τελετής που φαίνεται πως αποκρίνεται με όλους τους τρόπους στον Πίνδαρο, όταν εκείνος γράφει “μη φιλά ψυχά βίον αθάνατον”. Είναι η ανάμνηση του λογικού και του πάσχοντος ανθρώπου, είναι μια άσκηση νοσταλγίας και μια επίκαιρη ασκητεία μες στην οποία αστρονομίζεται τότε και τώρα και για πάντα, ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης.
Απόστολος Θηβαίος