Αναστάσης Πισσούριος | Ο αναγνώστης

© Ray Metzker

Η θέση του αναγνώστη βρίσκεται σε διαρκή προσπάθεια επικυριαρχίας επί του λογοτεχνικού έργου. Παράλληλα, το εκάστοτε έργο δεν φέρεται ποτέ να συνθηκολογεί με τον αναγνώστη αλλά φαίνεται να δραπετεύει μονίμως. Ο αναγνώστης δεν έχει την πολυτέλεια της χρονικής παύσης που έχει από τη φύση του το έργο. Η χρονική άνεση που προσφέρει η παύση δίνει στο έργο τα απαραίτητα εφόδια για ν’ αντιμετωπίσει τον αναγνώστη στην επικείμενη μάχη. Ωστόσο, ο αναγνώστης έχει το εγγενές γνώρισμα ενός μόνιμου ενδοιασμού. Το σημαντικότερο στοιχείο του ενδοιασμού έγκειται στο γεγονός ότι εστιάζει στον πυρήνα του έργου προσδιορίζοντας εξ ολοκλήρου την αναγνωστική διαδικασία. Ο ενδοιασμός γίνεται το πρωταρχικό καθήκον της ανάγνωσης· ένας ιδιαίτερος μεγεθυντικός φακός που κρατάει στα χέρια του ο αναγνώστης. Ένας φακός που εντοπίζει τυχόν ιστορικές παγίδες και λογοτεχνικά τεχνάσματα. Ένας αμυντικός ενδοιασμός ο οποίος παρέχεται στον αναγνώστη μπροστά στην «απειλή» ενός λογοτεχνικού έργου. Ο αναγνώστης χρειάζεται μια προστασία αφού είναι ευάλωτος κατά τη διάρκεια της αναγνωστικής διαδικασίας. Η κατ’ εξακολούθηση «απειλή» θέτει τον αναγνώστη σε κατάσταση εγρήγορσης και καχυποψίας μπροστά στο έργο. Πέρα από την απαραίτητη αμυντική στάση του αναγνώστη η πρόκληση βρίσκεται αλλού. Ο αναγνώστης επιβάλλεται να ξεπεράσει το κείμενο, να εξασκήσει δηλαδή αναγκαστικά μια πράξη πέρα του καθήκοντός του. Ο ενδοιασμός απαλείφεται, η αμυντική ισχύς διοχετεύεται στην αναγνωστική διαδικασία και τώρα πια ως επέλαση εντοπίζει στο έργο τα συστατικά που το εκθέτουν. Κατά συνέπεια, διαπράττεται μια παραβίαση έναντι του έργου αλλά και της ίδιας της αναγνωστικής διαδικασίας. Το έργο αμύνεται προσπαθώντας να διατηρήσει ακέραια μια καταληκτική μορφή νοημάτων, θέσεων και εντυπώσεων. Βρίσκεται σε ετοιμότητα ακόμα και με το να εγκιβωτιστεί μέσα σ’ ένα συμπαγές και σκληρό κέλυφος ώστε να μείνει προστατευμένο από την έκθεση στον κόσμο. Εξ ορισμού, η λογοτεχνική σύγκρουση μεταξύ του αναγνώστη και του έργου δεν είναι δυνατό ν’ αποφευχθεί. Ο αναγνώστης δίνει τη μάχη διαβάζοντας το έργο όχι ως έχει, όχι δηλαδή ως το έργο να έχει ένα καταληκτικό περιεχόμενο νοημάτων ούτε κι ένα αποκλειστικό πλέγμα διαθέσεων. Αντιθέτως, ο αναγνώστης πρέπει να διαβάζει το έργο ως μια παράπλευρη απώλεια. Η ανάγνωση επιβάλλεται να γίνεται χωρίς θρησκευτική ευλάβεια, χωρίς τη συμβατική θέσπιση ενός κλειστού κυκλώματος από σημαινόμενα και σημαίνοντα και χωρίς έναν κεντρομόλο φάρο που φωτίζει την περιφέρεια. Αυτό που εν τέλει διαβάζει ο αναγνώστης είναι το περίσσευμα του έργου· τη φυγόκεντρη δύναμή του. Όταν το βλέμμα του αναγνώστη στραφεί σ’ αυτά που το ίδιο το κείμενο απαρνείται μόνο τότε εκκινεί η διαδικασία της ανάγνωσης. Μόνον μ’ αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης δηλώνει παρόν στην ανάγνωση. Μια ανάγνωση που δεν φωλιάζει στον πυρήνα της αποκλειστικά μόνο το εγώ του αναγνώστη. Αν και η ανάγνωση εκτελείται από τον αναγνώστη διεξάγεται εν τέλει έξω απ’ αυτόν. Ο αναγνώστης παραβιάζει επανειλημμένα τόσο το έργο όσο και τη μοναδικότητα του εαυτού του. Τώρα, ο αναγνώστης με τους πολλαπλούς εαυτούς διακρίνει τους κινδύνους ξεκάθαρα. Το έργο δίνει τη μάχη για να διατηρήσει την παρουσία του ως το άβατο ενός ιερού ναού για εκλεκτούς. Ο εξουθενωμένος πια αναγνώστης δεν έχει τη δυνατότητα να συνθηκολογήσει μαζί μ’ αυτού του είδους την αλήθεια. Σαν σκιά πέφτει ένα κατάλοιπο από το έργο κι ο αναγνώστης εν τέλει μόνο αυτό έχει ενώπιόν του. Η αλήθεια του έργου διαχέεται εν τέλει εκτός των ορίων του, απαλλάσσεται από τη σφιχτοδεμένη ιερότητά του και σπάει αργά και βασανιστικά το συμπαγές κέλυφός του. Ο αναγνώστης πια βρίσκεται εκτός των άλλων μ’ ένα βιβλίο στο χέρι.  

 

 


Ο Αναστάσης Πισσούριος γεννήθηκε στην Κύπρο το 1980. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και μεταπτυχιακό στη Μοντέρνα Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία στο Kingston University στο Λονδίνο. Το 2019 έχει μεταφράσει την ποιητική συλλογή Στην Αιχμή του Πάθους του Παλαιστίνιου ποιητή και πρόσφυγα Mahmood Alsersawiαπό τις εκδόσεις Πορεία. Επίσης, εξέδωσε το βιβλίο Μαθθαίννω Κυπριακά από τις εκδόσεις Αρμίδα. Έχει δημοσιεύσει βιβλιοκριτικές και διηγήματα σε ηλεκτρονικά και έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά.