Απόσπασμα από τις σελίδες: 95,96,97.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΗΣΗΣ ΛΑΪΚΟΥ ΑΓΩΝΑ:
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ
“Η ΟΠΛΑ είναι το τιμωρό χέρι του λαού
που παλεύει για τη ζωή, τη λευτεριά, τη
λαοκρατία”
εφ. Διαφωτιστής, 21.2.1944
Περιφρούρηση και αυτοπροστασία
ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ, ο όρος “περιφρούρηση” περιγράφει (έως σήμερα) μία από τις πιο θεμελιώδεις παραδοχές αξιοπρεπούς διεξαγωγής ενός πολιτικού αγώνα. Πρωταρχικό μέλημα του Κόμματος είναι αφενός να προστατεύει τα μέλη τους ως φυσικά πρόσωπα και αφετέρου να χτυπά “ανελέητα και αδιάκοπα τις όποιες αντισυνωμοτικές πράξεις τους”.1 Στη λογική της οργανωμένης πάλης, την επιτυχία κάθε μέτρου “επαγρύπνησης” εξασφάλιζε η περιφρουρημένη μαζικότητα: “Χωρίς να πέσουμε στη χαφιεδοφοβία, οφείλουμε νε εντείνουμε την επαγρύπνηση, να εφαρμόζουμε σωστά τα μέτρα της προφύλαξης ώστε οι προδότες να μη μπορούν να βλάψουν την οργάνωσή μας και να έχουμε σα βασική αρχή ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τα χτυπήματα του εχθρού είναι να έχουμε μάζες των εργατών, εργατριών και υπαλλήλων σε επιφυλακή και υψηλό μαχητικό επίπεδο”.2 Σε ατομικό επίπεδο, για να μη δίνουν στόχο στους πολλούς αντίπαλούς τους, τα μέλη του Κόμματος εφάρμοζαν τους στοιχειώδεις κανόνες επιβίωσης στην παράνομη ζωή:
Ψευδώνυμα, ακρίβεια δευτερολέπτου στα ραντεβού, κατάλληλη ενδυμασία που τους έκανε απαρατήρητους ή να μοιάζουν με “αστούς” 3 κ.ο.κ. Μετά την αναδιοργάνωση της ΚΟΑ τον Απρίλιο του 1943, οι συνωμοτικοί κανόνες άρχισαν να τηρούνται με ακόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα: “Άλλαξαν όλοι τα σπίτια τους. Καταργήσαμε τα σούρτα – φέρτα χωρίς λόγο […] Η ίδια η ΕΠ σταμάτησε τα παιχνίδια με τον θάνατο και έδινε το καλό παράδειγμα”.4 Ακόμα και κεντρικές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων προστατεύονταν επαρκώς από την απόλυτη εχεμύθεια των ενοίκων, που επέτρεπε την επιλογή σπιτιών ακόμα και στα κεντρικότερα σημεία της πόλης ( όπως η 5η Συνδιάσκεψη της ΚΟΑ, 29 – 30 Απριλίου 1944 στην Ακρόπολη ή η Β΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Π.Γ., Δεκέμβριος 1942 στο Κουκάκι), επιλογή που ισοδυναμούσε με απόλυτη περιφρόνηση στον κίνδυνο, ικανοποιούσε όμως τη βασική συνθήκη τού “να περνάς απαρατήρητος, όχι απαραίτητα αθέατος”. Τα “σπίτια” όπου συνεδρίαζαν όλα τα συλλογικά όργανα, από πυρήνες της ΕΠΟΝ μέχρι την ΚΟΑ και το Πολιτικό Γραφείο, ήταν ο καθρέφτης της οργάνωσης μέσα στην Αθήνα.5 Όταν η “επαγρύπνηση” έγινε ύψιστο κομματικό καθήκον, η ατομική οπλοφορία είχε πια καθιερωθεί ως μέσο αυτοπροστασίας. Μια μέρα του Μαρτίου του 1943, κατά τη διάρκεια μιας θυελλώδους συνεδρίασης εργατικών στελεχών μέρα μεσημέρι σε ένα σπίτι στα Σεπόλια, ένα στέλεχος της εργατικής ΕΠΟΝ παρατηρεί από το παράθυρο δύο χωροφύλακες να κινούνται προς το σπίτι. “Αμέσως σκεφτήκαμε να φύγουμε ένας – ένας, αλλά πετάχτηκε πάνω ο Καλοδίκης [σ.σ. οργανωτικός γραμματέας της ΚΟΑ] και φώναξε: “Κανείς να μη φύγει! Βγάλτε τα πιστόλια σας! Θα δώσουμε μάχη!”. Είχαμε βέβαια όλοι πιστόλια, αλλά ευτυχώς οι χωροφύλακες άλλαξαν δρόμο…”.6 Δε θα αργούσε η μέρα που αυτά τα πιστόλια θα χρησίμευαν για κάτι περισσότερο από αυτοάμυνα.
1. ΑΣΚΙ, Αρχείο ΚΚΕ, κ. 407, Φ=22/1/39α, Δελτίο εσωκομματικής διαφώτισης της ΚΟΠ, Μάρτης 1947.
2. Απόφαση της 1ης Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του Εργατικού ΕΑΜ, Εργατικό Βήμα,28.2.1944. Βλ. και Κείμενα Εθνικής Αντίστασης [ΚΕΑ], τόμ. πρώτος, ό.π., σ. 179 189.
3. Σπ. Κωτσάκης, Εισφορά…, ό.π., σ. 77. Παράδειγμα αποτελεί ο ίδιος ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, ο οποίος έμενε για μεγάλο διάστημα στον Κολωνό, μια από τις πιο γνωστές “χαφιεδοσυνοικίες” της πόλης, ακριβώς επειδή κανείς δεν επρόκειτο να υποψιαστεί πως ο γραμματέας της ΚΟΑ θα κατοικούσε λίγα μέτρα μακρύτερα από την έδρα μια σκληροτράχηλης ομάδας δίωξης της Ειδικής Ασφάλειας. Ο ίδιος μάλιστα περιγράφει με λεπτομέρεια ένα περιστατικό στο οποίο παραλίγο να συλληφθεί αλλά τον έσωσε η εικόνα του “αστού” που έδινε το ολοκαίνουριο λευκό κοστούμι του (Β. Μπαρτζιώτας, Εξήντα Χρόνια Κομμουνιστής, ό.π., σ. 124).
4. Β. Μπαρτζιώτας, Η Εθνική αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα, ό.π., σ. 100.
5. Τ. Βερβενιώτη, “Η πόλη σε καθεστώς νομιμοποιημένης παρανομίας: Αθήνα 1941 – 1949”, στο Η Πόλη στους νεώτερους χρόνους…, ό.π., σ. 521 – 542.
6. Μαγνητοφωνημένη συνέντευξη Ιωσήφ Λεοντίδη (Εργατικός Τομέας ΕΠΟΝ).
Ιάσονας Χανδρινός
Ιάσονας Χανδρινός - Το τιμωρό χέρι του λαού - Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944 - Θεμέλιο, 2012
