Ο Κωστής Παπαγιώργης στις αλάνες της πόλης και πίσω η μελωδία του Σταμάτη Σπανουδάκη για την ταινία που ολοκλήρωσε ο Παντελής Βούλγαρης, βασισμένος στο μυθιστόρημα του αδικοχαμένου Μένη Κουμανταρέα. Εκείνοι που έφυγαν και όσοι αθροίζουν ακόμη το υλικό τους στην πνευματικότητα αυτού του τόπου παίζουν σε αυτό το κείμενο, μονάχα για την φανέλα. Την Φανέλα με το νούμερο εννέα του θαμπού πια 1988.
Στις 21 του Μάρτη, πριν από επτά κιόλας χρόνια ο Κωστής Παπαγιώργης περνά στην σφαίρα του ανέφικτου. Δοκιμιογράφος, μεταφραστής φιλοσοφικών πονημάτων, ενεργός πολίτης, ερευνητής της ιστορίας και των πηγών της, αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Ποδόσφαιρο, ελληνική ιστορία, σύγχρονος τρόπος ζωής συνθέτουν μερικούς μόνο από τους άξονες της δοκιμιογραφίας στην οποία με τόση τόλμη και δημιουργική σκέψη, αφοσιώθηκε καθ΄όλη την διάρκεια της πολυετούς προσφοράς του. Η πένα του θα συστήσει στο ελληνικό κοινό μερικούς από τους σπουδαιότερους τίτλους της γενιάς του 1970. Η αλήτικη αγιότητα εκείνων που πλούτισαν την σκέψη μας, η ιστορία που συντρίβει όσους δεν υπακούουν στα κελεύσματά της, τα χείλη που φιλούν και προφέρουν το πώς και το γιατί της ζωής, περιέχονται ως κεντρικά νοήματα στα εύπεπτα δοκίμιά του που ανανεώνουν το είδος και καθιερώνουν τον ίδιο τον Παπαγιώργη στην συνείδηση του κοινού αλλά και των ομότεχνών του. Η ξαφνκή του αποδημία δεν θα μπορούσε να μην αποτελέσει μια σημαντική απώλεια για τα ελληνικά γράμματα.
Στον ίδιο ανήκουν μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά κείμενα για το ποδόσφαιρο. Σύντομες μελέτες και στοχευμένες αξιολογήσεις γύρω από την σύγχρονη κουλτούρα του πιο λαοφιλούς αθλήματος επιβεβαιώνουν το ιδιαίτερο αισθητήριό του που δεν θα μπορούσε να παραμείνει αδιάφορο εμπρός στο μυστήριο της τελετής που σημαδεύει τούτο το αειθαλές, μαζικό δρώμενο. Αστέρες και ποδοσφαιρικά κλαμπ με ειδικό βάρος στέκουν υλικά της αξιολογητικής προσέγγισης του Κωστή Παπαγιώργη που αναγνωρίζει σε αυτές τις παραστάσεις το μερίδιο των φτωχών στον πλούτο του καινούριου κόσμου. Δίχως καχυποψία απέναντι στην ζωή, με μια ξεχωριστή ιδιοφυία ο σπουδαίος δοκιμιογράφος συγκατανεύει στον γεμάτο κέρδος και λάμψη, επιτηδευμένο κόσμο του ποδοσφαίρου. Πλάι στις διχογνωμίες για τον όσο ποτέ επίκαιρο αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, ο Παπαγιώργης προσθέτει τα συμπεράσματα ενός στοχαστικού και στοχαζόμενου ανθρώπου. Δίπλα στις εύστοχες παρατηρήσεις του γύρω από τα ζητήματα του σύγχρονου τρόπου ζωής ο ίδιος εφευρίσκει την μέθοδο να μιλήσει για όλα όσα σημαδεύουν την ελληνική κοινωνία του καιρού του.
Οι καινούριες νωπογραφίες θέλουν τον καιρό μας άνεργο, γεμάτο στρας και ψεύτικες υποσχέσεις, όπως εκείνες που δίνει ένα ολόκληρο σύστημα στον γεμάτο φιλοδοξίες πρωταγωνιστή της Φανέλας με το νούμερο εννέα. Στην σκηνή αυτού του σύγχρονου θεάτρου μια ολόκληρη Ελλάδα σκυμμένη πάνω από τα μνήματα των ποιητών και από τα γήπεδα, καθρεφτίζει τον πιο σκληρό της εαυτό. Ποιητικές πολιτείες με δίχως πρόσωπο ενσαρκώνουν τις καινούριες απαρηγόρητες και μακρινές πολίχνες που κρατούν αμείωτο, ζωντανό το πνεύμα της Ελλάδας κάθε που το τελευταίο, γεννιέται και πεθαίνει πάνω στην κόψη ενός συνθήματος. Ο Κωστής Παπαγιώργης με όλη την συστολή της γραφής του εξαγνίζει την σύγχρονη, ελληνική λαγνεία και θέτει ένα ορόσημο ηθικό για τούτο τον τόπο που περνά από χιλιετία σε χιλιετία γεμάτος καταστροφές και ιδέες μεγάλες, φτιαγμένες από λάθη.
Ο ήρωας της φανέλας με το νούμερο εννέα αθροίζεται στην συλλογική εικονογραφία δυο μολις χρόνια, προτού η καθοριστική δεκαετία του 1980 καταχωρηθεί στο μεγάλο πλαίσιο της αιωνιότητας. Ιχνογραφεί το πνεύμα και το γράμμα ενός ολόκληρου κόσμου που αφήνει τον εαυτό του για να ακολουθήσει με καθυστέρηση αιώνων τις ιδέες του Διαφωτισμού. Με τους βωμούς της γκρεμισμένους, γυρεύοντας μια γνώμη και ένα όνειρο για να αντέξει το βάρος της ιστορίας της η ελληνική πραγματικότητα στοιχηματίζει όλο της τον εαυτό στο ουρλιαχτό της κερκίδας, στις επευφημίες ενός γκολ, στην συνθηματολογία ενός εξώστη που κραυγάζει αλλαγή, αλλαγή. Η Ελλάδα που αγαπά και τιμά ο Κ. Παπαγιώργης στα μικρά του δοκίμια διατηρεί ακόμη απομεινάρια ομορφιάς για λίγο έρωτα ακόμη.
Μες στην ατέλειωτη Σαρακοστή της μεταπολίτευσης, ο Κωστής Παπαγιώργης από το μετερίζι της γραφής που αποτιμά και κατατάσσει, ο Μένης Κουμανταρέας, συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου, ο νεαρός μπαλαδόρος που ξεσήκωνε την κερκίδα μες στην λούμπεν καρδιά της ελληνικής επαρχίας και ο Σταμάτης Σπανουδάκης αθροίζουν τις δυνάμεις τους, χαράζοντας πάνω στην υγρασία του τζαμιού την ίδια εκείνη θύμηση. Όλοι τους σήμερα περιλαμβάνονται στα παιδικά χρόνια της σύγχρονης, ελληνικής ιστορίας που ακόμη ονειρεύεται μικρά και μεγάλα θαύματα, καρφιτσώνοντας στην predella τις πολυτιμότερες πτυχές της.
Α.Θ
