Una Pastora | 19ος αιώνας

Σεφαραδίτικο παραδοσιακό του 19ου αιώνα που έθεσε
Τις βάσεις για μια σειρά διασκευές
σε πλήθος γλώσσες.
Η μελωδία ενέπνευσε
Το λαϊκό ενδιαφέρον αποδίδοντας
Στον πικρό έρωτα
Την γλυκιά και ηδονική προσέγγιση της λήθης

[…de mi chikes yo l’adori mas ke eya no ami…] Τι σημαίνει, ρώτησε και η γριά Σεφαραδίτισα έστρεψε το πρόσωπό της κατά τον νοτιά. Φωτισμένη τώρα θύμιζε τις Παναγιές του Ραφαήλ που κείτονται ανεξερεύνητες σε σπήλαια και μοναστήρια. Ο έρωτας είναι ανθρώπινος, ψιθύρισε μέσα από τα βουνά της. Ο έρωτας δεν είναι θρυλικός, το χαμηλό φως τρεμόπαιξε και η Σεφαραδίτισα πλανήθηκε ξανά μες στις σιωπές.

¥

Ο θάνατος του Α. Κατσαντώνη

Το φιρμάνι το έλεγε ξεκάθαρα. Ο Κατσαντώνης έπεσε, τον έκαναν κομμάτια στον ίσκιο του πλάτανου. Ήταν άρρωστος και η ζωή έλιωνε σιγά σιγά μέσα του μα δεν δείλιασε ούτε στιγμή και δεν παράτησε τον θεό του. Η κλεφτουριά θα βρει την ευκαιρία να πάρει πίσω το αίμα. Άγιέ μου Κατσαντώνη καλό και πράο τα ταξίδι σου.

Τα Άγραφα σκιρτούν κάτω από τον αναστεναγμό σου που γίνηκε θηρίο,  πολιτογραφημένο στα δάση, στα απόκρημνα των σχίνων.

 Κίτο, ανταπόκριση με σκίτσο,

Οι ιθαγενείς σφαγιάστηκαν όλοι. Οι δικοί μας πρώτα ρωτούσαν επιτακτικά για το χρυσάφι και έπειτα κλείδωναν για πάντα τους λαιμούς των άτυχων. Τα ομορφότερα κορίτσια τα έδρεψαν σαν στάχυ. Στους πρόποδες του ηφαιστείου χάνεται η ανθρώπινη τιμή. Σκοτωμένες, με καταξεσκισμένα στήθη, με ένα λευκό και έκπληκτο βλέμμα, ασκήσεις ακινησίας και άλλα τερατώδη που έλαβαν χώρα στον Ισημερινό. Ο προκαθήμενος, φορτωμένος με τις μεγάλες έγνοιες ενός πάνσεπτου πατέρα, τέλεσε μια αγρυπνία όπου και παραβρέθηκαν οι σπουδαίες οικογένειες  Πεζάρο, του δημάρχου Μέγιερ και οι πλούσιοι έμποροι. Τώρα που η ιστορία ξεσπαθώνει και βαδίζει ίσια μες στο Κίτο με περπατησιά αρπακτικού, ο Χριστός βρίσκει τους αδελφούς του και στην οδύνη τους στέκεται. Οι πέτρες κουβαλούν την μυρωδιά του μήνα. Και τούτη την φορά είναι θάνατος.  

Συναντήθηκαν από όλους τους δρόμους της μακρυσμένης ηπείρου. Ο στρατηγός Χοσέ Μάρτι ντυμένος τα περουβιανά του χρώματα, σημάδια της νίκης. Και ο άλλος, ο μικρός Χριστός του γοητευτικού, λατινικού κόσμου. Ίσιος στο ανάστημα, ο μικρός Χριστός, Σιμόν ντε Μπολιβάρ κατά κόσμον, φθάνει και λίγο χώμα από την Μπογιάκα αφήνει εμπρός στα πόδια σου. Προσκυνά τους συντρόφους του, με το σπαθί του χαράζει ένα ρετάλι μαγιάτικο ουρανό και το ακουμπάει πάνω στο αίμα τους. Από εδώ ως την Σάντα Κλάρα ψιθυρίζουν το όνομά του στις προσευχές τους. Στα φτωχικά τους δείπνα ορκίζονται στην καλή του την καρδιά και το θάρρος του που θα τους κάνει αφέντες στην ίδια τους την γη. Ζυγώνει ο καιρός Σιμόν που θα σταθείς προστάτης ενός ολόκληρου κόσμου, χρυσά, θολά σιρίτια και όχι μόνο ποιήματα, μα ένας ελεύθερος κόσμος βγαλμένος από τις λάσπες.

«Universitario», το ποίημα της εβδομάδος,
Κ. Άνχερ Πέτρο, Μπόκα,
Καθηγητής σολφέζ

¥

  […Μια μέρα, στους κήπους που καθόμαστε, τόλμησα και είπα, για σε ανθέ μου εγώ θα πέθαινα από αγάπη…]

Πηγαίναμε στην γραμμή μέρες και μέρες. Καινούριες πατρίδες γυρέψαμε, καινούρια σπίτια. Όσοι απομείναμε ποτέ δεν λησμονήσαμε. Μα τις νύχτες, καθένας είχε μια δική του αγάπη να θρηνήσει. Και από τα δωμάτιά μας μέσα περνούν σαν πάντα τα αδέρφια μας, χαμένα σε ανίκητους χειμώνες. Μαζί τους και εκείνος που είχε αγαπήσει ένα κυκλάμινο και έμελε για πάντα να στέργει νέος.

Η καλή Σεφαρατίδισα γύρισε και τον είδε. Μέσα από το στόμα της ξεμύτισε το μικρό αηδόνι που μόνον όταν πολύ πικραθεί λέει το τραγουδάκι του που ΄χει μες στην καρδιά του για φυλαχτό. Τα σοφά χέρια του ταξιδιώτη, η μυρωδιά του ξένου χώματος, παλιές βροχές πλημμύρισαν το σαλόνι της. Ο δρόμος βγάζει  στον ωκεανό , ο καλοκαιρινός καιρός θα σου πει το σωστό και το λάθος.

¥

Βαλτιμόρη, παράξενες ειδήσεις,

Ο κύριος Πόε δεν επικοινωνούσε με το περιβάλλον. Μάρτυς μου ο κύριος Ντίξον που στάθηκε στο πλάι μου καθ΄όλη την διάρκεια των τρομερών γεγονότων. Ο γνωστός ποιητής, του οποίου και εγώ ο ίδιος δηλώνω θαυμαστής, επαραληρούσε στον μέγιστο βαθμό, προφέροντας λόγια δίχως νόημα , τινάζοντας σπασμωδικά τα άκρα του ώσπου να απολέσει ολοκληρωτικά την όποια αυτοκυριαρχία του. Ο κύριος Πόε έπειτα από μία μέρα κατέληξε πάλι δίχως καμία ένδειξη για κάποια σοβαρή ασθένεια. Οι επιστήμονες χαρακτήρισαν τον θάνατό του σταθμό στην μελέτη της επιδράσεως που ασκεί η νευροψυχολογία στην διατήρηση της γενικής υγείας. Τα μυθιστορήματα του κυρίου Πόε που γίνηκαν κιόλας ανάρπαστα, αναμένεται να μεταφρασθούν σε όλες τις γλώσσες, μαρτυρώντας την σπουδαία φήμη του ταλαντούχου εκλιπόντος.

 

 Κάρολος Ντίκενς,
«20.000 λεύγες κάτω από την θάλασσα»
Καλαίσθητη, βιβλιοδετημένη έκδοση,
Ανάγλυφο εξώφυλλο και
Μοντέρνα, ΕΓΧΡΩΜΗ νταγκεροτυπία
Α΄τιράζ σε εξάντληση

 

 Σουέζ, ανταπόκριση από την Διώρυγα,

Η ειρήνη για να εγκαθιδρυθεί απαιτεί παρόμοια έργα. Όπως η διώρυγα που εγκαινιάζεται απόψε επιτρέποντας την διέλευση, όχι μόνο των πλοίων, αλλά και των νέων ιδεών, των πιο γόνιμων ρευμάτων. Η Αίγυπτος χώρα ακμάζουσα, συνέχεια μιας σπουδαίας αυτοκρατορίας με έργα κολοσσιαία και μεγαλοπρεπείς κατασκευές, επαναλαμβάνει τον άθλο αυτήν την φορά με την διώρυγα που φέρνει την Ερυθρά Θάλασσα κοντύτερα, εισάγοντας μια νέα εποχή για το εμπόριο και τον πολιτισμό.

 Τόκιο, μεταρρύθμιση,

Οι σαμουράι επίσημα θέτονται εκτός ιαπωνικής παράδοσης. Οι τελετές, ο ιερατικός τους θάνατος, οι θρύλοι γύρω από την πολεμική τους δράση στην υπεράσπιση της αυτοκρατορίας δεν συγκίνησαν τους μεταρρυθμιστές. Στα σπίτια τους τούτη την ώρα οι παλιοί σαμουράι με τα αγέρωχα πρόσωπα, ολότελα περιφρονημένοι , παλιό, καλό μαντείο, ψιθυρίζουν την αρχαία προσευχή και όπως η λεπτομέρεια της σταγόνας από το κύμα που σπάει, κερδίζουν την θαλπωρή της λήθης. Η μεταρρύθμιση μιλά για αυτούς με τρόπο ιδεαλιστικό που όμως αφθονεί από αξία αναμνηστική.

Ο θάνατος του Ανδρέα Κάλβου,

Ο ποιητής με τον θάνατό του αποκαλύπτει ένα βαθύ, ελληνικό έργο. Η σπουδαιότητά του δεν εμπίπτει εις τους στίχους τους αμιγώς εθνικούς, μα σε εκείνες τις κλίσεις που μιλούν με μια πανανθρώπινη γλώσσα για την ιστορία πριν και σήμερα και πάντα. Το έργο του είναι λαϊκό, διότι αντλεί πρωτογενώς από τις πηγές και σε αυτές εκβάλλει.

Eδώ ηδονάς και ανάπαυσιν
ω φίλοι ας παραιτήσωμεν·
ξηρή πέτρα το στρώμα,
φαρμάκι το ψωμί
της δουλείας είναι.

Αβάνα, πρακτορείο Μάρτι, τηλεγραφικά,

Αβάνα, ώρα μηδέν για την περίφημο νήσο με την εξωτική ομορφιά, καθώς η Ισπανία αποχωρεί σήμερα από τα εδάφη της Κούβας σφραγίζοντας μια οδυνηρή εποχή αποικιοκρατίας που πλήγωσε το νησί και τους κατοίκους του. Οι ίλαρχοι κάνουν περίπατο στην κεντρική λεωφόρο μετά των κοριτσιών τους, ντυμένων με φουστάνια στο χρώμα του κερασιού και ευφάνταστα μαντίλια, χαρακωμένα χαμόγελα τύπου Χόλυγουντ. Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στην Αβάνα! Οι επαναστάσεις παίρνουν τέλος και ένα λαμπρό μέλλον ανοίγεται εμπρός. Ή μήπως όχι; ο εικοστός αιώνας θα φέρει τις αποδείξεις.

¥

Η Θεσσαλονίκη ομορφαίνει όσο μπαίνει η άνοιξη. Οι μέρες μεγαλώνουν, μα εγώ παιδί μου, είπε η γυναίκα που έμοιαζε τώρα με λυγμό και ίσως τίποτε λιγότερο. Ένας ολόκληρος στρατός από παιδιά περνούσε από κάτω με έναν αμίμητο χαλασμό και την ζωηράδα αυτού του καιρού που θα χαθεί γοργά. Κοίταξε η γυναίκα το κοπάδι που σκόρπαγε, τίποτε δεν είπε. Η ορμή του καλοκαιριού ήταν γερασμένη, αν δεν ήταν η Θεσσαλονίκη τίποτε δεν θα ΄χα, μήτε ένα ποίημα. Γιατί σε εκείνη το χρωστώ, στα βαποράκια που μας έπαιρναν τις Κυριακές μες στην ομίχλη, όλο το γύρω. Καμιά φορά έτσι λέω πως περιφέρονται οι αδερφοί μου, ηφαίστεια σε δρόμους και θάλασσες. Εκείνον ποτέ δεν τον λησμόνησα όμως όλα είχαν αλλάξει πια θέσεις και η ζωή μας ήταν γρατζουνισμένη, όλο σημάδια και ένα δεύτερο, τραχύ δέρμα μας πονούσε τις νύχτες. Τραγούδησε λίγο ακόμη, κάπως λυπημένα, μα ξεκάθαρα και πάντα στην μέγιστη ένταση του κόσμου.

[…Εn los sus brasos m’apreto kon amor me bezome respondio kon dulsor..]

 

Με κράτησε στα χέρια της και με περίσσια αγάπη μου΄πε,
Είσαι τόσο νέος για να αγαπάς τόσο πολύ.

¥

 

Το βεστιάριο του κυρίου Σ., ημερήσια στήλη, κοσμικά και άλλα
«Αποδημητική του Σικάγο», εφημερίς της διασποράς

Ο μικρός Πινόκιο θα πρέπει να προσέξει από εδώ και πέρα. Ο πνευματικός του πατέρας Κάρλο Κολόντι εγκατέλειψε τον μάταιο αυτόν κόσμο, αφήνοντας όμως για κληρονομιά τον αξιαγάπητο κούκλο του, μια μαριονέτα με ανθρώπινη καρδιά, επιρρεπή στα λάθη και την ζωή. Η Ιταλία κηρύσσει εθνικό πένθος ως ύστατο φόρο. Η Ρώμη σιωπά όταν φεύγουν τα καλύτερα παιδιά της.

Η ζωγραφική ιδιοφυία του Βαν Γκονγκ καταχωρήθηκε σήμερα ήδη στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Το έργο του θα μελετηθεί, στρατός ολόκληρους από κριτικούς θα επιμεληθούν τους υπαινιγμούς του και αυθαιρετώντας θα φιλοδωρήσουν στο όνομά του την κοινή γνώμη. Ωστόσο, ο λόγος της αυτοχειρίας του θα παραμείνει άγνωστος. Ο βίος του υπήρξε ταραχώδης, η ιδιοσυγκρασία του προβληματική, σαν κάθε ιδιοφυία. Η παρατηρούμενη εκκρεμότητα στο έργο του, το non finito το διδαχτήκαμε από τον Μιχαήλ Άγγελο και έκτοτε σε μεγάλους του είδους το απαντούμε και πάλι.

Α. Θ.